Obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami
Sprawy rodzinne – kontakty z dzieckiem
31 sierpnia 2022
Rozdzielność majątkowa, intercyza
2 września 2022
W artykule o sprawach rozwodowych pisałam o różnych opcjach rozwiązania małżeństwa – bez orzekania o winie, z orzeczeniem o winie obydwojgu małżonków oraz z winy jednego małżonka. Podjęcie decyzji o rozwodzie oraz wybór czy rozwodzić się z orzekaniem o winie czy bez - ma swoje przełożenie na kwestie finansowe małżonków po rozwodzie – alimenty od jednego małżonka na rzecz drugiego. Często właśnie ta sytuacja finansowa implikuje klientów do podjęcia decyzji o prowadzeniu sprawy z orzeczeniem o wyłącznej winie drugiego małżonka.
Adwokat Elżbieta Piskorska prowadząca Kancelarię Adwokacką w Lublinie przedstawi najważniejsze zagadnienia, które najczęściej nurtują klientów kancelarii.
W przepisie prawnym art. 130 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego uregulowany został obowiązek alimentacyjny małżonków, a mianowicie „Obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.” Aktualne pozostaje zatem stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym "(...) obowiązek alimentacyjny współmałżonka w stosunku do drugiego małżonka zarówno w czasie trwania małżeństwa, jak i po jego rozwiązaniu przez rozwód (...) wyprzedza taki obowiązek wynikający z pokrewieństwa i współmałżonek nie może bronić się tylko tym, że drugiemu małżonkowi niezdolnemu do samodzielnego utrzymania się dostarczają lub mogą dostarczyć środków utrzymania jego krewni" (orzeczenie SN z 29.2.1952 r., C 730/51)
Bardzo trudne są decyzje o rozwodzie dla osób, które poświęciły się dla rodziny, odłożyły na bok swoją karierę zawodową aby wychować dzieci, zająć się domem. Ustawodawca nie pozostał obojętny na takie sytuacje i uregulował ściśle obowiązek alimentacyjny małżonków po rozwodzie w art. 60 - 61 k.r.o. Obowiązek alimentacyjny małżonków, jego zakres, czas trwania przedstawia się odmiennie, w zależności czy zapadł wyrok rozwodowy z orzeczeniem o winie, czy też nie.
Adwokat Elżbieta Piskorska prowadząca Kancelarię Adwokacką w Lublinie przedstawi najważniejsze zagadnienia, które najczęściej nurtują klientów kancelarii.
W przepisie prawnym art. 130 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego uregulowany został obowiązek alimentacyjny małżonków, a mianowicie „Obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.” Aktualne pozostaje zatem stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym "(...) obowiązek alimentacyjny współmałżonka w stosunku do drugiego małżonka zarówno w czasie trwania małżeństwa, jak i po jego rozwiązaniu przez rozwód (...) wyprzedza taki obowiązek wynikający z pokrewieństwa i współmałżonek nie może bronić się tylko tym, że drugiemu małżonkowi niezdolnemu do samodzielnego utrzymania się dostarczają lub mogą dostarczyć środków utrzymania jego krewni" (orzeczenie SN z 29.2.1952 r., C 730/51)
Bardzo trudne są decyzje o rozwodzie dla osób, które poświęciły się dla rodziny, odłożyły na bok swoją karierę zawodową aby wychować dzieci, zająć się domem. Ustawodawca nie pozostał obojętny na takie sytuacje i uregulował ściśle obowiązek alimentacyjny małżonków po rozwodzie w art. 60 - 61 k.r.o. Obowiązek alimentacyjny małżonków, jego zakres, czas trwania przedstawia się odmiennie, w zależności czy zapadł wyrok rozwodowy z orzeczeniem o winie, czy też nie.
Pierwszą sytuacją opisaną w art. 60 k.r.o. jest obowiązek alimentacyjny małżonka gdy został orzeczony rozwód bez orzekania o winie lub z winy obydwojgu małżonków.
Przepis prawny art. 60 § 1 stanowi, że „Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.”
Według utrwalonego w orzecznictwie poglądu rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku wtedy, gdy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części" (tak wyr. SN z 9.12.1998 r., II CKN 88/98). Stan niedostatku nie musi być wywołany bezpośrednio, ani też pośrednio rozwodem, a może wynikać z innych okoliczności. Kancelaria Adwokacka w Lublinie skupia się w tym wypadku na wykazaniu i udowodnieniu miesięcznych wydatków związanych z zaspokojeniem podstawowych potrzeb uprawnionego oraz składa odpowiednie wnioski dowodowe celem wykazania możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Sądy w Lublinie niejednokrotnie biorą pod uwagę osiągany dochód miesięczny zobowiązanego, ale istotne jest to, że jeśli zobowiązany celowo utraci swoje źródło zarobkowania – nie będzie to miało wpływu na ustalenie jego możliwości zarobkowych. Obowiązek alimentacyjny małżonka, który nie ponosi wyłącznej winy za rozkład pożycia małżeńskiego zgodnie z treścią art. 60 § 3 k.r.o. „wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.” Sytuacja ta dotyczy zawarcia nowego związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego, a nie zobowiązanego. Dodatkowo, jak wynika z dalszej części w/w przepisu prawnego „Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.” Czyli w przypadku orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie – obowiązek alimentacyjny ma ograniczenie czasowe do 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Obowiązek alimentacyjny wygaśnie również w przypadku śmierci jednego z byłych małżonków. W przypadku orzeczenia rozwodu z winy obydwojgu małżonków – obowiązek alimentacyjny jest co do zasady dożywotni.
Przepis prawny art. 60 § 1 stanowi, że „Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.”
Według utrwalonego w orzecznictwie poglądu rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku wtedy, gdy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części" (tak wyr. SN z 9.12.1998 r., II CKN 88/98). Stan niedostatku nie musi być wywołany bezpośrednio, ani też pośrednio rozwodem, a może wynikać z innych okoliczności. Kancelaria Adwokacka w Lublinie skupia się w tym wypadku na wykazaniu i udowodnieniu miesięcznych wydatków związanych z zaspokojeniem podstawowych potrzeb uprawnionego oraz składa odpowiednie wnioski dowodowe celem wykazania możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Sądy w Lublinie niejednokrotnie biorą pod uwagę osiągany dochód miesięczny zobowiązanego, ale istotne jest to, że jeśli zobowiązany celowo utraci swoje źródło zarobkowania – nie będzie to miało wpływu na ustalenie jego możliwości zarobkowych. Obowiązek alimentacyjny małżonka, który nie ponosi wyłącznej winy za rozkład pożycia małżeńskiego zgodnie z treścią art. 60 § 3 k.r.o. „wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.” Sytuacja ta dotyczy zawarcia nowego związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego, a nie zobowiązanego. Dodatkowo, jak wynika z dalszej części w/w przepisu prawnego „Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.” Czyli w przypadku orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie – obowiązek alimentacyjny ma ograniczenie czasowe do 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Obowiązek alimentacyjny wygaśnie również w przypadku śmierci jednego z byłych małżonków. W przypadku orzeczenia rozwodu z winy obydwojgu małżonków – obowiązek alimentacyjny jest co do zasady dożywotni.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie jednego tylko małżonka. Zgodnie z treścią art. 60 § 2 k.r.o. „Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.”
W przypadku orzeczenia rozwodu z winy wyłącznej jednego z małżonków, drugi nie musi już znajdować się w niedostatku aby żądać alimentów na swoją rzecz, a wykazać musi jedynie pogorszenie swojej sytuacji majątkowej wskutek rozwodu. Każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie przez sądy powszechne, w tym sąd w Lublinie, a tytułem przykładu można wskazać, że pogorszenie sytuacji majątkowej małżonki wystąpi w sytuacji, gdy po rozwodzie tylko ona będzie opiekować się chorą niepełnosprawną córką i nie będzie miała możliwości podjąć jakiegokolwiek zatrudnienia, podczas gdy w trakcie małżeństwa – podstawowe jej potrzeby zaspokajał jej mąż. Sąd w każdym przypadku porównuje sytuację majątkową małżonka niewinnego z sytuacją finansową, która wystąpi po orzeczeniu rozwodu z winy jego małżonka.
W przypadku rozwodu z orzeczeniem o wyłącznej winie jednego z małżonków taki obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami nie jest ograniczony czasowo, tak jak w przypadku rozwodu bez orzekania o winie stron.
Kancelaria Adwokacka Adwokat Elżbieta Piskorska w Lublinie ma bogate doświadczenie w prowadzeniu spraw rozwodowych, w których orzekany jest również obowiązek alimentacyjny od jednego małżonka na rzecz drugiego, ale dodatkowo prowadzi sprawy wytaczając odrębne powództwa o alimenty. Należy pamiętać, że z żądaniem zasądzenia alimentów można wystąpić nie tylko w pozwie o rozwód, ale także po zakończeniu postępowania rozwodowego, wytaczając odrębne powództwo.
W przypadku orzeczenia rozwodu z winy wyłącznej jednego z małżonków, drugi nie musi już znajdować się w niedostatku aby żądać alimentów na swoją rzecz, a wykazać musi jedynie pogorszenie swojej sytuacji majątkowej wskutek rozwodu. Każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie przez sądy powszechne, w tym sąd w Lublinie, a tytułem przykładu można wskazać, że pogorszenie sytuacji majątkowej małżonki wystąpi w sytuacji, gdy po rozwodzie tylko ona będzie opiekować się chorą niepełnosprawną córką i nie będzie miała możliwości podjąć jakiegokolwiek zatrudnienia, podczas gdy w trakcie małżeństwa – podstawowe jej potrzeby zaspokajał jej mąż. Sąd w każdym przypadku porównuje sytuację majątkową małżonka niewinnego z sytuacją finansową, która wystąpi po orzeczeniu rozwodu z winy jego małżonka.
W przypadku rozwodu z orzeczeniem o wyłącznej winie jednego z małżonków taki obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami nie jest ograniczony czasowo, tak jak w przypadku rozwodu bez orzekania o winie stron.
Kancelaria Adwokacka Adwokat Elżbieta Piskorska w Lublinie ma bogate doświadczenie w prowadzeniu spraw rozwodowych, w których orzekany jest również obowiązek alimentacyjny od jednego małżonka na rzecz drugiego, ale dodatkowo prowadzi sprawy wytaczając odrębne powództwa o alimenty. Należy pamiętać, że z żądaniem zasądzenia alimentów można wystąpić nie tylko w pozwie o rozwód, ale także po zakończeniu postępowania rozwodowego, wytaczając odrębne powództwo.